Twój nowy pracodawca zaproponował Ci umowę na okres próbny? A może Twój szef po raz kolejny odnawia z Tobą umowę na czas określony i zastanawiasz się, czy takie działanie jest zgodne z Kodeksem pracy? Każdy rodzaj umowy o pracę wiąże się z pewnymi przywilejami i prawami. Niestety nie wszystkie chronią pracownika w jednakowy sposób. Od tego, jaką umowę podpiszesz z pracodawcą, zależy Twój okres wypowiedzenia, no i oczywiście czas zatrudnienia. Jakie są umowy o pracę i która z nich jest najlepsza dla pracownika?
Umowa na okres próbny
Jak sama nazwa sugeruje, ten podstawowy rodzaj umowy o pracę ma na celu „wypróbowanie” pracownika. W zamierzeniu służy sprawdzeniu kompetencji i ocenie, czy dana osoba nadaje się na wskazane stanowisko (także pod względem psychicznych i fizycznym). Okres próbny może być wykorzystany również na szczegółowe wdrożenie nowego pracownika w obowiązki, zwłaszcza jeśli firma wiąże z nim dalekosiężne plany.
Jednak w praktyce umowa na okres próbny często jest zawierana ze studentami oraz pracownikami sezonowymi, z którymi firma nie zamierza wiązać się na stałe. Ponadto jeśli dana osoba nie sprawdzi się na stanowisku, współpraca szybko wygaśnie – umowa może być zawarta na maksymalnie 3 miesiące. Oczywiście w szczególnych przypadkach pracodawca może rozwiązać umowę przed czasem. Okres wypowiedzenia wynosi:
- 3 dni robocze dla umowy zawartej na czas nieprzekraczający 2 tygodni
- 1 tydzień dla umowy zawartej na czas powyżej 2 tygodni, a krótszy niż 3 miesiące
- 2 tygodnie dla umowy zawartej na 3 miesiące
Zasadniczo pracodawcy powinien wystarczyć jeden okres próbny do sprawdzenia możliwości pracownika. Trzy miesiące to wystarczająco długo, aby dobrze poznać praktyczne umiejętności i osobiste predyspozycje obcej osoby. Niemniej pracodawcy chętnie korzystają z faktu, że Kodeks pracy zezwala na wielokrotne zawieranie umowy na okres próbny z tym samym pracownikiem, o ile za każdym razem zostanie zatrudniony na innym stanowisku. Niestety przepisy nie precyzują, ile takich umów można podpisać z jedną osobą – w rezultacie można przepracować rok lub dłużej na okresie próbnym u tego samego pracodawcy. Wystarczy, że za każdym razem pracownikowi zostanie powierzony inny zakres obowiązków.
Ponadto Kodeks pracy zezwala na (jednokrotne) ponowne zawarcie umowy na okres próbny z tym samym pracownikiem, jeśli od czasu ustania poprzedniej umowy minęły 3 lata. W tej sytuacji pracownik może wykonywać te same obowiązki, co podczas poprzedniego okresu próbnego.
Umowa na czas określony
W tym przypadku pracownik ma do czynienia z określonym czasem trwania umowy, opisanym konkretnymi datami od-do. Oczywiście takie rozwiązanie nie każdemu przypadnie do gustu. Z jednej strony pracownik zna swoją sytuację i może przygotować się na wygaśnięcie umowy. Jednak do końca nie ma pewności, czy pracodawca przedłuży współpracę, czy zatrudni na to miejsce innego kandydata. Co więcej, taka „huśtawka” może trwać nawet 33 miesiące – bo właśnie tyle wynosi maksymalny czas trwania umowy na czas określony. W ciągu tego okresu pracodawca może zawrzeć z tym samym pracownikiem do trzech takich umów – czwarta automatycznie zyska status umowy na czas nieokreślony. Niestety okres próbny nie wlicza się do 33 miesięcy, więc w efekcie pracownik może czuć ciężar zbliżającego się terminu nawet przez 3 lata (3 + 33 miesiące) – zakładając oczywiście, że pracodawca poprzestanie na jednej „próbie”.
Co ważne, powyższe limity (maksymalnie 33 miesiące i 3 umowy) nie mają zastosowania w innych umowach terminowych zawieranych w szczególnych przypadkach. Jakie są umowy o pracę na czas określony, które w istocie mają charakter nielimitowany? Otóż chodzi o umowy zawierane w celu: zastępstwa za nieobecnego pracownika, wykonywania pracy tymczasowej (dorywczej, sezonowej) oraz wykonywania pracy podczas kadencji. Umowa na czas określony bez ograniczeń może być zawarta także z pracownikiem, który wykaże istotne przyczyny uzasadniające przekroczenie limitów.
Umowa na czas nieokreślony
Ten rodzaj umowy o pracę jest najbardziej pożądany wśród większości pracowników – zapewnia maksymalną ochronę przed zwolnieniem i pozwala na spokojne planowanie przyszłości. Dla wielu osób największe znaczenie ma fakt, że umowa na czas nieokreślony jest szczególnie preferowana przez banki podczas udzielania kredytu.
Jednak z drugiej strony pracownik łatwo może wpaść w pułapkę pozornego bezpieczeństwa – pracodawca może w niespodziewanej chwili wręczyć wypowiedzenie, oczywiście podając ku temu konkretną przyczynę (np. likwidacja stanowiska, niewywiązywanie się z obowiązków, notoryczne spóźnianie, itp.). W rezultacie pracownik zostaje zwolniony nagle z dnia na dzień, co zmusza go do szybkiego poszukiwania nowej pracy, często poniżej kwalifikacji. Na szczęście w umowie na czas nieokreślony obowiązuje okres wypowiedzenia, który daje możliwość uporządkowania swojej sytuacji zawodowej. Pracownikowi przysługuje:
- 2 tygodnie, jeśli okres zatrudnienia wynosi mniej niż 6 miesięcy
- 1 miesiąc, jeśli okres zatrudnienia wynosi co najmniej 6 miesięcy
- 3 miesiące, jeśli okres zatrudnienia wynosi minimum 3 lata
Powyższe okresy wypowiedzenia obowiązują także w przypadku umowy na czas określony.
Już wiesz, jakie są umowy o pracę. Zwróć uwagę, że w tym wpisie nie uwzględniliśmy umowy o dzieło, ani bardzo popularnej umowy zlecenia. Wchodzą one w zakres tzw. umów cywilnoprawnych, a więc przepisy Kodeksu pracy dotyczące okresu wypowiedzenia nie mają tu zastosowania.
