W wielkim uproszczeniu mobbing to uporczywe nękanie pracownika. Niestety używanie takich skrótów myślowych powoduje, że wiele osób nie ma pewności, jakie zachowania wpisują się kategorię mobbingu. Czy publiczne wytykanie błędów to już szykanowanie pracownika? Czy grożenie zwolnieniem za brak wystarczających umiejętności podpada pod paragraf? Czy przeklinanie można nazwać mobbingiem? Nawet „niewinne” z początku zachowania mogą przeobrazić się w regularny mobbing, który ma destrukcyjny wpływ na psychikę pracownika i utrudnia wykonywanie obowiązków. Osoby mające do czynienia z mobberem często stają się zupełnie bezradne i wydaje im się, że znalazły się w sytuacji bez wyjścia. Tymczasem zastraszanie, poniżanie i nękanie to zjawiska, z którymi trzeba walczyć. Jak udowodnić mobbing w pracy i wygrać z oprawcą?
Sprawdź, czy jesteś ofiarą mobbingu
Twój szef krzywo na Ciebie patrzy, bo znów zrobiłeś sobie nieregulaminową przerwę? Dostałeś reprymendę za zbyt późne oddanie projektu? Zostałeś pominięty przy premii, bo Twoje wyniki sprzedaży nie należą do imponujących? Chłodne relacje z przełożonym to jeszcze nie mobbing. Wiele zależy od okoliczności.
Z mobbingiem mamy do czynienia wtedy, gdy działania wymierzone przeciwko pracownikowi trwają dłuższy czas lub powtarzają się na tyle często, by wzbudzić uczucie zastraszenia lub poniżenia. W obliczu tych działań ofiara czuje się bezradna i traci zdolność do obiektywnej oceny sytuacji. Nie zastanawia się, jak udowodnić mobbing w pracy, a wręcz przeciwnie – często ukrywa zastraszanie i poniżanie z obawy przed utratą posady. Zaczyna wątpić w swoją wartość, dlatego chce za wszelką cenę udowodnić, że nadaje się na swoje stanowisko – bierze kolejne nadgodziny, pracuje ciężej niż inni, przynosi pracę do domu. Ofiary agresji w miejscu pracy żyją w permanentnym stresie i cierpią na dolegliwości somatyczne, tj. bezsenność, bóle brzucha, nudności, przyspieszone bicie serca. Pracownik poddany mobbingowi często zostaje odsunięty od reszty zespołu – alienacja nie tylko pogarsza jego samopoczucie, ale i odbiera nadzieję na ewentualne zebranie świadków w celu udowodnienia mobbingu przed sądem.
Różne oblicza mobbingu
Mobber może przeklinać, złorzeczyć, krzyczeć, wysyłać obraźliwe smsy, albo… działać w białych rękawiczkach. Pracownik może nie mieć pojęcia, że niechęć współpracowników i brak awansu wynika z działań przełożonego, który do tej pory był dla niego szalenie uprzejmy i pomocny. Niemniej w ekstremalnych przypadkach mobbing przyjmuje postać pracy niewolniczej i prześladowania całego zespołu.
Aby udowodnić mobbing w pracy, musisz najpierw go rozpoznać. Oto typowe działania mobbera, z którymi możesz mieć do czynienia w swojej karierze (oby nie):
- ciągła krytyka za wyimaginowane przewinienia
- krytykowanie publiczne
- wyśmiewanie wyglądu
- wulgarne gesty i słownictwo skierowane do pracownika
- zabranianie korzystania z przerw
- permanentne straszenie zwolnieniem
- zmuszanie do nadgodzin
- stosowanie gróźb
- plotkowanie i obmawianie pracownika z resztą zespołu
- namawianie zespołu do szykanowania pracownika
- ciągłe pomijanie pracownika przy rozdzielaniu awansów, premii
- pomijanie pracownika przy organizowaniu imprez i wyjazdów firmowych
- intrygowanie w celu zwróceniu reszty zespołu przeciwko pracownikowi
- utrudnianie pracy
- powierzanie obowiązków niezgodnych z kwalifikacjami i możliwościami pracownika
- zlecenie zbyt wielu zadań w krótkim czasie
- narażanie zdrowia i życia pracownika
- niedostosowanie środowiska pracy do przepisów BHP
- odbieranie obowiązków i przekazywanie ich innym członkom zespołu
- lekceważenie kompetencji i umiejętności pracownika
- żądanie pełnej dyspozycyjności w dniach wolnych od pracy
- nękanie osobistymi wizytami, telefonami, smsami, itp.
Powyższe działania uznaje się za mobbing wówczas, gdy trwają co najmniej pół roku i dochodzi do nich minimum raz w tygodniu. No dobrze, już wiesz, jak wygląda mobbing w pracy. Ale jak go udowodnić?
Jak udowodnić mobbing w pracy?
Na wstępie należy zaznaczyć, że udowodnienie mobbingu nie jest łatwe – pracownik musi mieć mocne dowody na szkodliwe działania stosowane przez swojego oprawcę. Choć ofiary mogą czuć się pokrzywdzone również przez prawo, ostrożność jest konieczna ze względu na możliwe nadużycia – zdarza się, że zwolniony pracownik chce zaszkodzić szefowi wnosząc niesłuszne oskarżenia o mobbing.
No dobrze, ale co może zrobić ofiara mobbingu? Najpierw radzimy ograniczyć sytuacje sam na sam z mobberem. Unikaj rozmawiania z przełożonym za zamkniętymi drzwiami i nie zostawaj po godzinach, jeśli firmie nie ma nikogo oprócz was. Jeśli kontaktuje się z Toba przez telefon, włącz tryb głośnomówiący i poinformuj o tym swojego rozmówcę (poproś bliską osobę o bycie świadkiem rozmowy).
Zastanawiasz się, jak udowodnić mobbing w pracy, żeby sąd potraktował Cię poważnie? Nie możesz zachowywać się biernie i czekać, aż Twój oprawca sam przyzna się do zarzucanych mu czynów. Zacznij prowadzić dziennik, w którym opiszesz każdą sytuację związaną z mobbingiem – koniecznie notuj datę, czas, miejsce, nazwiska ewentualnych świadków.
Jeśli sprawy zaczną przybierać coraz gorszy obrót – nie ma wyjścia, musisz poszukać sprzymierzeńców. Porozmawiaj ze współpracownikami, zgłoś swój problem „wyższej instancji” , tj. właścicielowi firmy, zarządowi spółki, prezesowi, zwróć się do związków zawodowych. W razie gdy pozostali członkowie zespołu traktują Cię z jawną wrogością, nie szukaj pomocy w miejscu pracy – lepiej przedstaw swój problem radcy prawnemu i rodzinie. Możesz też porozmawiać z byłymi pracownikami, którzy odeszli w niejasnych okolicznościach – być może mają podobne doświadczenia i chętnie staną po Twojej stronie w razie sporu sądowego.
Mobberzy z reguły dobrze wybierają swoje ofiary – szukają osób o słabszej psychice, wrażliwych i podatnych na krytykę. Rzadko szykanują silniejszych od siebie, dlatego nie możesz wpaść w rolę „chłopca do bicia”. Zacznij reagować (bez krzyku i agresji) na krytykę i nie ulegaj presji. Zacznij mówić „nie” jeśli szef po raz kolejny będzie zmuszał Cię do nadgodzin. Uświadom swojego oprawcę, że znasz swoje prawa i doskonale orientujesz się w tematyce mobbingu. Zasugeruj, że w każdej chwili możesz zwrócić się do Inspekcji Pracy albo założyć sprawę w sądzie – dodaj, że zdobycie dowodów w dobie multimedialnych telefonów nie stanowi większego problemu.
Jak udowodnić mobbing przed sądem? Wiele ofiar zastanawia się, czy można wykorzystać w tym celu nagrania wykonane za pomocą telefonu lub dyktafonu. Cóż, z jednej strony polskie prawo zakazuje nagrywania osób bez ich zgody. Jednak historia wokandy zna przypadki, w których sąd uznał nagrania za materiał dowodowy, który ostatecznie pogrążył sprawcę. Niewątpliwie warto zasięgnąć w tej kwestii rady pracownika, zwłaszcza jeśli nie masz możliwości udowodnienia mobbingu w inny sposób. Sąd z pewnością weźmie jednak pod uwagę ewentualne smsy i maile, dlatego nigdy nie kasuj ich, nawet jeśli na razie nie masz zamiaru nigdzie zgłaszać swoich problemów.
Gdzie zgłosić mobbing? Ofiary prześladowania w miejscu pracy mogą udać się do Państwowej Inspekcji Pracy. Przedstawiciele tego organu złożą wizytę pracodawcy i wybadają, czy zgłoszenie może być prawdziwe. W razie stwierdzenia nieprawidłowości raport z inspekcji będzie działał na korzyść ofiary w sprawie sądowej. Jeśli pracodawca nie zaniecha nękania, ofiara może wystąpić do sądu z oskarżeniem o mobbing lub naruszenie dóbr osobistych. Warto również szukać pomocy w oddziałach Stowarzyszenia Antymobbingowego działających w dużych miastach.
